Utanáliggjandi lagnir – Þarf að brjóta físar?

Grein/Linkur: Skelfilegt að þurfa að brjóta upp flísarnar

Höfundur: Sigurður Grétar Guðmundsson

Heimild: 

.

.

Febrúar 2006

Skelfilegt að þurfa að brjóta upp flísarnar

Fyrispurn:  Gætir þú tekið fyrir í pistli þínum, Lagnafréttir í Morgunblaðinu, það vandamál þegar heitavatnsrör, neysluvatn, fara að stíflast af ryði. Hjá mér rennur heita vatnið á fullu í baðið, en mjög treglega í vaskinn og sturtuna. Er hægt að laga þetta með því að „blása út með lofti eða vatnssmúl“ eða setja eitthvert efni í rörin sem leysir upp ryð? Lagnirnar eru 20 ára og það rennur vel í þvottahúsi og eldhúsi. Er nokkur ný tækni til að hreinsa svona rör? Það er skelfileg tilhugsun ef maður þyrfti að brjóta upp flísalagða veggi fyrir þessi rör.“

Þessi tölvupóstur gæti verið frá næstum hvaða stað sem er á landinu, hann lýsir vandamáli sem fjölmargir húseigendur eiga við að stríða. En sendandinn býr í þorpi á austanverðu landinu og hér er ekki beðist afsökunar á því að nota þetta ágæta gamla íslenska orð, þorp. Fjölmiðlamenn hafa nú svo gott sem útrýmt orðinu, einnig orðinu kauptún sem er talsvert yngra en þorp en ágætt samt. Nú skal hvert þorp á Íslandi heita „þéttbýliskjarni“, afkáralegt orð, langt og leiðinlegt.

En aftur að efninu, að tölvupóstinum frá þorpsbúa sem er einn af mörgum þjáningarsystkinum vegna lagna sem skila ekki vatni af þeim gæðum sem hver og einn vill búa við. Fyrst örstutt um orsakir þess að lagnir fara að ryðga og skila óhreinindum út í vatnið. Rétt að skjóta því inn að 19. des. sl. var fjallað um þetta sama efni að nokkru, en greinilegt að full ástæða er til að hnykkja á því.
Já, hvers vegna tærast og ryðga rörin að innanverðu, rör sem eiga að flytja vatnið sem ætlað er til drykkjar, matargerðar og hreinlætis. Það virðist liggja í augum uppi að lagnirnar eru í tilfelli sendanda póstsins galvaniseruð stálrör. Það liggur einnig fyrir að þorpsbúinn okkar er ekki einn af þeim lukkunnar pamfílum sem búa á stað þar sem hitaveituvatnið rennur stanslaust upp úr jörðinni, þar er enginn jarðhiti. Þess vegna hefur hann þurft að hita upp kalt vatn til að fá heitt vatn úr blöndunartækjunum. Kalda vatnið er mjög súrefnisríkt og þegar slíkt vatn er hitað upp og rennur um galvaniseraðar leiðslur er ekki von á góðu. Því má búast við að ástandið sé mun verra í heitavatnsleiðslunum en þeim köldu, þó þær geti vissulega einnig verið slæmar og ryðmyndun byrjuð í þeim. Einnig hafa galvaniseruð stálrör mjög víða verið að sýna tæringu í húsum sem hafa verið byggð á undanförnum árum. Svo rammt hefur kveðið að þessu allir ábyrgir lagnamenn eru hættir að nota galvaniseruð rör í neysluvatnslagnir, a.m.k á höfuðborgarsvæðinu. Þá að spurningunni hvort ekki sé einhver ný tækni til að hreinsa rör í svona ástandi.

Svarið er bæði já og nei. Það er til sýra sem hægt er að hreinsa rörin með og við þá hreinsum kemur mikill hroði úr rörunum, það er hægt að hreinsa þau mjög vel og þetta er jákvæða svarið. Síðan kemur það neikvæða og þá má svara eins og ráðherrann á Alþingi nýlega, „þetta er eins og að pissa í skóinn sinn“. Eftir að búið er að hreinsa allan hroða úr rörunum eru þau óhúðuð að innan, tæringin er búin að naga alla sinkhúð innan úr þeim, sami ferillinn byrjar því að nýju. Fljótlega fer að koma ryðlitur af vatninu og síðan agnir sem sífellt stækka. Hvað er þá til ráða? Aðeins eitt; að leggja nýjar lagnir. Það fyrsta sem þarf að gera er að hugsa málið út frá alveg nýju sjónarmiði. Flestum fer sem þorpsbúa okkar að hugsa fyrst um hversu skelfilegt það er að fara að brjóta og bramla, jafnvel fallegu flísarnar á baðinu. En það er einmitt villigatan, það á ekki neitt að brjóta og allra síst flísarnar. Það er ekki óeðlilegt þó að flestum finnist eðlilegt að brjóta upp gömlu lagnirnar, fjarlægja þær og leggja nýjar í staðinn eftir sömu leiðum. Sleppum öllu brotverki algjörlega, látum gömlu lagnirnar hvíla í friði hvar sem svo þær eru, blessuð sé minning þeirra.

Þá er að skoða og finna nýja lagnaleið. Það skyldi þó ekki vera að það sé tiltölulega auðvelt að finna leiðir til að leggja lagnir fyrir heitt og kalt vatn frá tækjaklefa að þeim stöðum þar sem vatnið þarf að nota. Auðvitað finnst flestum það út í hött að ætla að leggja rör utan á fallegu flísarnar á baðinu, en þeim fjölgar óðum sem velja þá leið og sjá ekki eftir, það er ekki eins og það verði rör upp um alla veggi.

Að sjálfsögðu þarf að vanda lögnina í baðherberginu sérstaklega og velja lagnaefni af vandvirkni. Þar má benda á tvennt; í fyrsta lagi á ryðfrí rör, annaðhvort óhúðuð eða húðuð með hvítu eða áfahvítu plasti, í öðru lagi álplaströr sem eru einnig hvít á lit eða næstum því.

Eðlilega eru margir fastir í ákveðnum þankagangi sem er afleiðing af þeirri lagnahefð sem hefur verið ríkjandi á Íslandi frá því að farið var að leggja rör, þau máttu hvergi sjást.

Þess vegna er árangursríkast að gefa sér nægan tíma til að hugsa áður en ákvarðanir eru teknar og framkvæmdir hafnar og aðlaga sig nýjum lausnum.