Líkamsbeiting – Kynslóð lærði af hinni eldri

Grein/Linkur:  Að læra líkamsbeitingu

Höfundur: Bjarni Guðmundsson

Heimild: 

.

Létt og leikandi (dýnamísk) skyldi líkamsbeitingin vera. Myndirnar með greininni eru úr kennsluefni í vinnufræði á árunum 1955– 1970; teikningar Norðmannsins Rudolf Vie.

.

febrúar 2022

Að læra líkamsbeitingu

Löngum var það svo að hver kynslóð lærði af hinni eldri – bæði góða verkhætti og vonda. Lengi vel voru menn ekki mjög uppteknir af vinnuumhverfi sínu eða áhrifum vinnunnar á heilsu og líðan. Sumum þótti það kveifarskapur að kvarta og menn tóku erfiði og áraun svo og ýmsum viðvörunarmerkjum líkamans sem óumflýjanlegum örlögum.

Rannsóknir Guðmundar Finn­boga­sonar prófessors og leið­beiningar Halldórs Vilhjálms­sonar um slátt með orfi og ljá fyrir réttri öld má kalla nokkur tímamót því þeir beindu athygli að líkama og velferð sláttumannsins, ekki aðeins amboðunum. Vinnurannsóknir Guðmundar voru þá sennilega á heimsvísu.

Árið 1950 voru vinnulaun 81% af rekstrargjöldum íslenska meðalbúsins (verðlagsgrundvallarbús). Flest bústörf kölluðu þá á líkamlega vinnu. Brátt tóku vélarnar við.

Með fyrstu dráttarvélunum og þrásetu á þeim kom í ljós að hana þoldu ekki allir. Mjög reyndi á bak ökumanns til dæmis, svo til voru þeir sem skaða biðu af akstrinum, enda vinnuaðstaðan óheilsusamleg á flestan máta. Sama máttu ökumenn vígvéla, svo sem skriðdreka, þola. Með umfangsmiklum rannsóknum tókst með tímanum að bæta aðbúnað og vinnuaðstöðu svo nú er vandamálið að stórum hluta úr sögunni.

Magnús Óskarsson kom til starfa á Hvanneyri árið 1955. Eitt af því sem hann tók upp á var að segja nemendum Bændaskólans til í grein sem kölluð var vinnufræði (arbeidslære). Hún var nýmæli. Magnús hafði í námi sínu og dvöl á Norðurlöndum kynnst greininni, og einum helsta forgöngumanni hennar þá, Norðmanninum Birger Tvedt, lækni og sjúkraþjálfara; hann liðsinnti m.a. norskum afreksíþróttamönnum. Dr. Tvedt og kenningum hans hafði Magnús kynnst á námskeiði í Svíþjóð í ársbyrjun1955.

Heim kominn hóf Magnús að flytja boðskap Tvedts um rétta líkamsbeitingu við vinnu og um árabil var vinnufræði föst grein í námskrá Hvanneyrarskóla. Magnús tók saman kennslubók um vinnu­fræði. Með framtaki Magnúsar varð Hvanneyrarskóli í hópi fyrstu fagskóla landsins til þess að taka upp kennslu í þessari þýðingarmiklu námsgrein – ef ekki fyrstur.

Á árunum 1955-1970 var það einkum tvennt sem illa lék líkama íslenskra bænda, að frátöldu heyryki og akstri öryggisgrinda- og húslausra dráttarvéla: Annað voru áburðarpokarnir en hitt mjólkurbrúsarnir. Það var því ekki að ófyrirsynju að Magnús Óskarsson efndi til dæmis til Íslandsmóts í mjólkurbrúsaburði í Hvanneyrarskóla á þessum árum, eftir að hafa fyrirlesið og kynnt hvernig bændaefni skyldu beita líkama sínum við lyftingu og burð þungra hluta.

Nú minna ekilshús dráttarvéla á stjórnklefa geimfars, áburðarpokar nútímans eru sem betur fer ofraun mennsku afli og mjólkurbrúsar orðnir safngripir og stofustáss. Í mörgu tilliti hefur því á verið stemmd að ósi: ýmsum heilsuspillandi þáttum bústarfa hefur verið útrýmt og aðstæður bættar – í kjölfar aukinnar þekkingar. Vera má að aðrar ógnir séu komnar í staðinn, svo sem kyrrseta við vélunnin verk og einhæfni þeirra, að ég nú ekki gleymi hinum andlega þætti. Má þá minna á möntru dr. Birger Tvedt, sem var hreyfing – alhliða og regluleg hreyfing.