Hvar er kaldast – Hversu kalt?
Grein/Linkur: Hversu kalt getur eiginlega orðið?
Höfundur: Lifandi Vísindi
Heimild: 
.
.
Janúar 2024
Hversu kalt getur eiginlega orðið?
Lægsti hiti sem fyrirfinnst er – 273,15 °C – alkul. Samkvæmt eðlisfræðilögmálum hafa sameindir og atóm þá lægstu mögulegu orku.
En hvergi í heiminum er svo kalt. Jafnvel í tómarúmi er 2,73 °C yfir alkuli vegna bakgrunnsgeislunar sem á rætur að rekja til Miklahvells.
Reyndar er ekki mögulegt að ná mínus 273,15 °C en árið 2021 náðu þýskir vísindamenn hitastigi sem var aðeins 38 billjónustu yfir alkuli.
Gríðarlega lágt hitastig vekur áhuga vísindamanna vegna þess að efni hegða sér á mjög sérstakan hátt og verða til dæmis ofurfljótandi, þ.e. flæðir án mótstöðu, eða ofurleiðandi þannig að rafstraumur geti borist án viðnáms.
Norðurlöndin eru hlý
Náttúrulegt hitastig á jörðinni kemst aldrei nálægt alkuli.
Á Norðurlöndunum hefur kaldast verið í Svíþjóð en frost mældist 52,6 °C í Vuoggatjålme 2. febrúar árið 1966. Í Finnlandi er metið -51,5 °C, í Noregi – 51,2 °C og í Danmörku – 31,2 °C.
Á Íslandi fór hitinn lægst Frostaveturinn mikla árið 1918. Þá mældist hitinn 38 frostgráður á Grímsstöðum og eins í Möðrudal á Öræfum þann 22. janúar.
Efri hitamörk finnast líka eins og með alkul samkvæmt eðlisfræðikenningum – Mörkin eru u.þ.b. 142 milljónir milljónir milljónir milljónir milljónir gráða °C.
.
Norðurlöndin eru langt frá metum
Þótt okkur finnist oft skítkalt er lægsti hiti í Skandinavíu, -52,6 °C, langt frá kaldasta metinu.
1. Rússland kælir Evrópu
Lægsta hitastig á meginlandi Evrópu mældist í Rússlandi. Á gamlárskvöld árið 1978 fór hitamælirinn í Ust-Shchuger, nálægt Úralfjöllum og Síberíu, niður í -58,1 °C.
2. Grænland kaldast í norðri
Grænlendingar eiga kuldametið í norðri en lægsti hiti á norðurhveli jarðar mældist -69,6 °C á miðjum Grænlandsjökli 12. desember árið 1991.
3. Suðurpólsstöð á metið
Enginn staður kemst nálægt kuldameti Suðurskautslandsins. Lægsti náttúrulegur hiti plánetunnar mældist -89,2 °C í Vostok rannsóknarstöðinni 21. júlí árið 1983.
