NorGer – 600 km HVDC-Neðansjávarkapall

Heimild: 

.

Janúar 2011

NorGer

Norðmenn eru að fara að slá enn eitt metið.

norned_hvdc-cable-work – SMELLA Á MYNDIR TIL AÐ STÆKKA

Stutt er síðan lengsti neðansjávar-rafmagnskapall í heimi – NorNed – var lagður milli Noregs og Hollands. Og reynslan af þeim kapli er greinilega bærileg því nú eru Norsararnir ásamt vinum sínum sunnar í Evrópu að fara að leggja annan og helmingi stærri kapal milli Noregs og Þýskalands.

Já – nú er NorGer-verkefnið komið á fullt. Vegalengdin milli Noregs og Þýskalands, er svipuð eins og milli Noregs og Hollands, þar sem NorNed-kapallinn hefur nú legið í nokkur ár. Rétt eins og NorNed, þá verður NorGer um 600 km langur HVDC-neðansjávarkapall og dýpið sem báðir þessi kaplar fara um er svipað. Mest er það um 400 m, en þó talsvert minna stærstan hluta leiðarinnar.

Kapallinn verður grafinn niður í hafbotninn með sérstökum plóg en á svæðum sem það verður ekki unnt verður kapallinn hulinn grjóti. Sem fyrr segir þá verður flutningsgeta NorGer miklu meiri heldur en NorNed. NorNed er 700 MW en NorGer verður 1.400 MW og á hverju ári á hann að flytja allt að 11 TWst af raforku!

wind-turbines-blades-sea

Þetta jafngildir framleiðslu rúmlega tveggja Kárahnjúkavirkjana og um 2/3 af öllu rafmagni sem framleitt er á Íslandi í dag. Hér eru nú alls framleiddar um 17 TWst árlega, en til samanburðar þá framleiða Norðmenn samtals um 120 TWst að meðaltali á ári. NorGer mun þó ekki eingöngu flytja raforku frá Noregi, heldur líka til Noregs frá Þýskalandi – einkum á næturnar þegar raforkuverð er hvað lægst í Þýskalandi og heppilegt að safna orku í norsku miðlunarlónin og þess í stað nota t.d. raforku frá þýskum vindorkuverum.

NorGer verður sem sagt nokkuð öflugur strengur. Einmitt þess vegna varð Orkubloggarinn svolítið undrandi að sjá það að spennan verður einungis um 450-500 kV, sem er nálægt því sú sama og hjá NorNed (þar er hún 450 kV). Það er nefnilega svo að með hærri spennu yrði strengurinn hlutfallslega ódýrari og reksturinn hagkvæmari. Vandinn er bara sá að neðansjávarkapaltæknin er ekki komin lengra. Og ennþá eitthvað í að við sjáum t.d. 800 kV eða 1.000 kV HVDC-kapla í sjó – þó svo slíka kapla sé nú að finna á landi og þá ekki síst í Kína þar sem gríðarlangir HVDC-kaplar hafa hreinlega sprottið upp eins og gorkúlur á síðustu árum.

norger-map

Heildarkostnaður við NorGer-kapalinn og spennustöðvarnar vegna hans er ansið hár, sem er líka smá spælandi. Kostnaðurinn er nefnilega áætlaður 1,4 milljarðar evra, sem er meira en helmingi hærri upphæð en NorNed kostaði (hann kostaði um 600 milljónir evra). Þetta er kannski lógískt miðað við það að flutningsgeta NorGer er einmitt um helmingi meiri. Maður hefði samt búist við því að hlutfallslega yrði kostnaðurinn við NorGer eitthvað hógværari.

Það eru einnig nokkur vonbrigði að sjá að gert er ráð fyrir raforkutapi allt að 5% í NorGer. En þetta háa tap kemur til af því að spennan á strengnum á ekki að vera nema um 500 kV. „Ekki nema“ hljómar kannski hjákátlega í eyrum einhverra lesenda – en málið er að hærri spenna myndi minnka raforkutapið verulega og þess vegna hefði mátt búast við að stefnt yrði að hærri spennu í kaplinum. Við erum t.d. farin að sjá HVDC-kapla á landi með 800 kV spennu og jafnvel ennþá meiri. En tæknin er bara ekki komin lengra en þetta í neðansjávarkapaltækninni.

norger-cable

Þess vegna hafa hugmyndir um kapal milli Íslands og Evrópu líka miðast við að kapallinn yrði með max 400-500 kV spennu. Raforkuverð í Evrópu er reyndar orðið það hátt að svona kapall milli Íslands og Evrópu myndi að öllum líkindum vera þokkalegasta fjárfesting. Þó kann að vanta svona eins og eitt hraustlegt tækniþróunarskref enn, til að nokkur vilji ráðast í slíka fjárfestingu þegar á reynir.

Kapall milli Íslands og Evrópu yrði vel að merkja rúmlega þrefalt lengri en NorNed eða NorGer og lægi um allt að þúsund metra dýpi. Þ.a. slíkur neðansjávarkapall verður talsvert stórt skref fram á við. Þetta er samt bara spurning um tíma. Mörg okkar eiga meira að segja hugsanlega eftir að upplifa rafmagnstengingu milli Evrópu og N-Ameríku. Í fúlustu alvöru – þó það sé vissulega enn bara framtíðarmúsík.

germany-city-electricity

NorGer á að vera kominn í gagnið árið 2015, en byrjað verður á sjálfu verkinu árið 2012. Fram að því verða m.a. gerðar ítarlegar rannsóknir á hafsbotninum þarna í Norðursjó til að finna bestu leiðina. Stærsti hluthafinn í strengnum verður norska ríkisorkudreifingar-fyrirtækið Statnett með 50% hlut. Að auki eru norsku raforkufyrirtækin Agder Energi og Lyse Produksjon og svissneska orkufyrirtækið Elektrizitäts-Gesellschaft Laufenburg eignaraðilar, en hvert þessarar þriggja orkufyrirtækja verður með 16.67% hlut.

Þróun raforkuverðs næstu misseri og ár mun sjálfsagt hafa einhver áhrif á tímaáætlunina. Gangi spár um síhækkandi raforkuverð eftir, þeim mun betri díll verður þessi kapall. En rætist aðrar spár um mikinn óstöðugleika á raforkuverði í N-Evrópu og þ.á m. um djúpar og jafnvel langvarandi dýfur af og til, gæti verið að áætlunum um NorGer muni seinka eitthvað.

ng_grid-lights-building

Það er sem sagt ekki borðleggjandi hvernig raforkuverð mun þróast í Evrópu á næstu árum og áratugum. En þessu þurfum við Íslendingar ekki að hafa áhyggjur af. Jafnvel þó svo færi að raforkuverð í Evrópu reynist nú hafa náð hámarki til langs tíma, þá er það orðið svo miklu hærra en raforkuverð á Íslandi að hér hafa skapast ný og spennandi tækifæri til að auka arðsemi í raforkuframleiðslunni á Íslandi. Við höfum nú öðlast gott svigrúm til að t.d. bjóða fjölbreyttri flóru evrópskra iðnfyrirtækja mun lægra verð heldur en þau eru nú að borga í Evrópu – en um leið talsvert hærra verð en stóriðjan hér er að greiða. Þetta skapar okkur mikil tækifæri; ábatinn af því hversu ódýrt er að framleiða rafmagn á íslandi gæti loksins farið að renna almennilega til almennings á Íslandi í stað stóriðjunnar.

Þessi staða er tiltölulega nýlega upp komin, því aðeins örfá ár eru síðan raforkuverð víða í Evrópu var miklu lægra og verðmunurinn milli Evrópu og Íslands miklu minni en nú er. Og nú orðið kemur það að auki oft fyrir að raforkuverðið í Evrópu hreinlega rýkur upp úr öllu valdi, sérstaklega þegar mikið er um bilanir eða viðhald í raforkukerfinu og/eða þegar miklir kuldar geysa.

nps_dec-10-2010

Helstu ástæður þess að raforkuverð víða í Evrópu hefur hækkað mjög síðustu árin eru að kolaverð hefur farið hækkandi og einnig var of mikið byggt af raforkuverum sem leiddi til tímabundins offramboðs af raforku. Þá hefur dregið úr umsvifum ríkisvaldsins í raforkugeiranum víða í álfunni, en markaðsvæðing raforkugeirans hefur leitt til hækkandi raforkuverðs þrátt fyrir meinta aukna samkeppni. Í reynd hefur nefnilega oft tekist heldur hrapallega til með einkavæðingu orkufyrirtækja. Alræmdasta dæmið þar um er sennilega sú fákeppni sem nú er á breska einkavædda raforkumarkaðnum. En það er önnur saga.

Það er sem sagt svo að á fáeinum árum hefur raforkumarkaðurinn í Evrópu tekið miklum breytingum og verð á raforku til framleiðanda hefur þar víða hækkað mikið frá því sem var fyrir t.d. áratug síðan. Þetta hefur leitt til þess að farið var að huga að nýjum tengingum og þar er lagning NorNed og NorGer nærtækt dæmi. Það er algert lykilatriði að opinberu orkufyrirtækin hér á Íslandi, eins og Landsvirkjun og Orkuveita Reykjavíkur, nýti sér þessi tækifæri. Bersýnilegt er að hjá Landsvirkjun eru menn afar meðvitaðir um þessi tækifæri, en lítið hefur borið á því að önnur orkufyrirtæki séu að huga að þessu. Sérstaklega er áberandi hvað lítið hefur heyrst frá Orkuveitu Reykjavíkur, þrátt fyrir að það sé nánast lífsnauðsyn fyrir fyrirtækið að eiga kost á betri arðsemi. A.m.k. ef ekki á að leggja allan skuldaklafann um háls Reykvíkinga og annarra almennra viðskiptavina fyrirtækisins.

Til að auka hagnað íslensku orkuframleiðendanna er rafmagnskapall til Evrópu augljóslega áhugaverður. Hann er samt ekki eina leiðin – því í dag erum við einfaldlega samkeppnishæfari á raforkumörkuðunum en verið hefur og eigum góða möguleika á að nýta það til að laða hingað evrópsk iðnfyrirtæki af ýmsu tagi. Það myndi ekki aðeins bæta afkomu orkufyrirtækjanna heldur líka styrkja og auka fjölbreytni í íslensku atvinnulífi. Framtíðin er sem sagt björt ef menn halda rétt á spöðunum, hafa skýra framtíðarsýn, marka sér skynsama og raunsanna stefnu og fylgja henni eftir af fagmennsku og bestu þekkingu. Þess vegna eru íslensku orkuauðlindirnar okkur nú líka efnahagslega mikilvægari en nokkru sinni áður. Vonandi átta íslensk stjórnvöld og eigendur opinberu orkufyrirtækjanna sig á þessari stöðu.