Raforkuframtíð – Leiðin, orkuskiptin

Heimild: 

.

Desember 2019

Leiðin að grænni raforkuframtíð

Dagný Ósk Ragnarsdótti

Sveinbjörn Finnsson

Sú staðreynd að raforka í heiminum er aðallega unnin úr kolum og gasi kann að koma okkur Íslendingum eilítið spánskt fyrir sjónir. Okkur hættir til að taka endurnýjanlegu orkulindunum okkar, vatninu, jarðvarmanum og vindinum, sem sjálfsögðum hlut. Samt er það þannig að í heiminum eru aðeins 25% raforku framleidd með endurnýjanlegum orkugjöfum, borið saman við tæplega 100% hér á landi.

Þetta er auðvitað einn mesti vandi sem mannkynið stendur frammi fyrir, því ein áhrifaríkasta leiðin til að stemma stigu við loftslagsbreytingum er að minnka notkun jarðefnaeldsneytis og auka hlutfall endurnýjanlegra orkugjafa í orkubúskap heimsins. Til að ná settum loftslagsmarkmiðum þarf að gjörbreyta raforkuvinnslu í heiminum. Samkvæmt Alþjóðaorkumálastofnuninni þarf hlutur endurnýjanlegrar raforku að fara úr 25% í 66% á heimsvísu fyrir árið 2040 og hlutur kola úr 38% í 5%.

Orkuskipti einkenna markaði

Alþjóðlegir markaðir með raforku einkennast af þessari stöðu mála. Stuðningur við endurnýjanlega orkugjafa í heiminum nam árið 2017 hátt í sexfaldri vergri landsframleiðslu Íslands, en þó er það enn sem komið er þannig að til langs tíma ræðst verðþróun á erlendum raforkumörkuðum einkum af verði á kolum og gasi, þar sem verðið miðast oftast við breytilegan kostnað slíkra orkuvera.

Þessi mikli stuðningur við græna orkuvinnslu, ásamt hröðum tækniframförum, hefur gert að verkum að hún verður sífellt hagkvæmari og kostnaður við vinnslu raforku með endurnýjanlegum orkugjöfum hefur fallið hratt síðustu ár.

Ákallið um endurnýjanlega orku er einnig í auknum mæli að koma frá neytendum. Með nýjum kynslóðum og nýjum gildum hafa loftslags- og umhverfismál orðið mikilvægari en áður. Það leiðir til þess að neytendur leggja aukna áherslu á sjálfbærni og vilja versla við fyrirtæki sem sýna samfélagslega ábyrgð með umhverfisvænni framleiðslu.

Google og IKEA eru á meðal fjölda fyrirtækja sem hafa sett sér ströng sjálfbærnimarkmið til þess að uppfylla þessar kröfur viðskiptavina sinna, sem meðal annars fela í sér skuldbindingar um að nota endurnýjanlega raforku. Dæmi um fleiri slík fyrirtæki eru þau sem taka þátt í RE100, en um er að ræða sameiginlegt alþjóðlegt framtak áhrifaríkra fyrirtækja sem hafa sett sér markmið um að nota einungis endurnýjanlega raforku. Þannig vilja þessi fyrirtæki auka spurn eftir grænni raforku í heiminum, og þar með vinnslu hennar.

Mismunandi leiðir fyrirtækja

Fyrirtæki fara ýmsar leiðir að því að stuðla að aukinni endurnýjanlegri raforkuvinnslu.

Ein leið er með gerð tvíhliða samninga um endurnýjanlega raforku, eða „corporate green PPAs“, sem hafa notið sívaxandi vinsælda. Þetta eru samningar á milli raforkuvinnsluaðila og fyrirtækja um kaup á endurnýjanlegri raforku frá ákveðnu, og oftast nýju, orkuveri. Samningarnir eru gerðir til langs tíma og í þeim felst ákveðið fjárhagslegt öryggi, bæði fyrir kaupendur og seljendur, þar sem komist er hjá sveiflum í raforkuverði á uppboðsmörkuðum.

Önnur leið sem fyrirtæki hafa farið til þess að auka hlut endur­nýjan­legrar raforku er að vinna eigin raforku á lóð sinni, t.d. með því að koma upp sólarsellum á þökum bygginga, eða að fjárfesta í endurnýjanlegri raforkuvinnslu sem afhendir raforku inn á flutningskerfið eða beint til fyrirtækisins.

Græn skírteini eru ein leið til viðbótar, en með kaupum á þeim gefst raforkukaupendum kostur á að styðja við uppbyggingu endurnýjanlegrar raforkuvinnslu þar sem hún er hagkvæm. Skírteinin eru sjálfstæð söluvara og óháð afhendingu raforkunnar. Með þessu fá raforkuvinnsluaðilar endurnýjanlegrar orku þannig sérstaklega greitt fyrir græna hluta vinnslunnar og kaupandinn getur valið að styðja sérstaklega við endurnýjanlega orkuvinnslu.

Eins og rakið hefur verið hér að ofan tekur orkubúskapur heimsins miklum breytingum um þessar mundir til að stemma stigu við loftslagsbreytingum. Til að hafa betur í þeirri baráttu þarf samtakamátt stjórnvalda, fyrirtækja og neytenda um allan heim.