Umræðuburðardýrin – Andstæðar skoðanir
Grein/Linkur: Umræðuburðardýrin
Höfundur: Þórður Snær Júlíusson
Heimild: 
.
.
Mars 2016
Þórður Snær Júlíusson
Opinberun Ketils Sigurjónssonar Orkubloggara á starfsháttum Norðuráls vakti eðlilega mikla athygli. Ketill sagði frá því að íslenskur bankastjóri hefði sagt sér að fyrirtækið ætlaði að reyna að ráða almannatengla til að stýra herferð gegn málflutningi hans, en Ketill hefur lengi skrifað af mikilli þekkingu um hversu lágt verð stóriðja á Íslandi greiðir fyrir þá orku sem hún nýtir. Hann sagði að bankastjórinn hafi bætti við að „þeir ætla að eyðileggja þig“.
Ketill lýsir því reyndar í grein sinni að fyrst hafi framkvæmdastjóri hjá Norðuráli reynt að ráða hann í óskilgreint verkefni, í kjölfar þess að Ketill hafði rætt við fréttaskýringarþátt um orkusölu til álvera. Þarna virðist mjög augljóslega vera um tilraun til að kaupa sérfræðing til hlýðni að ræða.
Ketill rak lengi vel sjálfstæðan vettvang þar sem hægt var að nálgast upplýsingar um íslensk orkumál í samstarfi við ýmsa hagsmunaraðila. Þeim aðilum sem tóku þátt í halda vettvangnum uppi fækkaði hins vegar hratt undanfarin misseri og aðrir sem ætluðu sér að koma að honum hættu við. Þessi þróun átti sér stað eftir að Ketill fór að gagnrýna það verð sem Norðurál greiðir fyrir orku og tala fyrir mögulegri lagningu sæstrengs til að auka arðsemi Íslendinga af orkusölu. Ketill segir að þetta hafi komið í kjölfar þess að honum hafi verið færðar fregnir af því að Ragnar Guðmundsson, forstjóri Norðuráls, væri að hringja í stjórnendur fyrirtækja og kvarta yfir samstarfi þeirra við Ketil.
Nú hefur Ketill ákveðið að snúa sér að öðrum verkefnum, utan Íslands.
Leitað í utandeildina
Líkt og kom fram í fréttaskýringu á Kjarnanum í desember þá stendur nú yfir gríðarlega hörð barátta um afnot að sjálfbærum orkuauðlindum íslensku þjóðarinnar. Sú barátta er tilkomin vegna þess að raforkusamningur sem Norðurál, sem á og rekur álver á Grundartanga, gerði við Landsvirkjun seint á tíunda áratug síðustu aldar rennur út árið 2019 og verið er að reyna að endursemja um hann.
Gildandi samningur þykir í flestum samanburði slakur fyrir Landsvirkjun, og þar af leiðandi íslensku þjóðina sem á fyrirtækið. Landsvirkjun vill nú fá hærra verð fyrir orkuna, enda sá samningur sem nú er í gildi einn af ódýrustu gildandi orkusölusamningum til álvera sem er til í heiminum í dag. Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar, hélt sérstakan blaðamannafund í desember síðastliðnum til að undirstrika eindregið þá stefnu fyrirtækisins að vilja hærra verð fyrir þá dýrmætu náttúruauðlind sem því er falið varðveisla á fyrir hönd þjóðarinnar. Í máli hans kom einnig skýrt fram að hann teldi Norðurál, og eigendur þess, vera að beita öllum mögulegum meðulum til að halda verðinu til sín sem lægstu.
Það virðist vera sem að Norðurál hafi lent í vandræðum með að ráða fagfólk til að ganga erinda sinna gegn Katli og Landsvirkjun. Þess í stað leituðu stjórnendur þeirra í utandeild almannatengsla og ráðgjafar og réðu þaðan mannskap sem virðist tilbúinn að leggjast niður á plan sem þekktist bara hjá hinum skelfilega miðli AMX á árum áður, í málflutningi sínum. Hræðsluáróðurinn og ávirðingarnar sem bornar eru fram á vefjum eins og Auðlindunum okkar og Veggurinn.is eru þó þess eðlis, og svo kjánalegar, að þær valda líkast til meiri skaða en árangri fyrir þá sem fyrir þetta greiða.
Háskólamenn hræddir við valdafólk
Það er sannarlega ekki einsdæmi að aðilar sem hafa ríka hagsmuni af því að halda skipan mála á Íslandi óbreyttri beiti sér með þessum hætti gegn þeim sem dirfast að hafa, oft á tíðum mjög vel rökstudda, aðra skoðun á málunum. Í maí 2014 greindi Kjarninn frá könnun sem sýndi að sjötti hver háskólamaður á Íslandi hafði komið sér hjá því að tjá sig við fjölmiðla vegna ótta við viðbrögð valdafólks úr stjórnmála- og efnahagslífi. Þar kom einnig í ljós að meirihluti háskólamanna taldi að akademísku frelsi fræði- og vísindamanna á Íslandi stfi ógn af gagnrýni eða hótunum frá valdafólki í stjórnmálum, efnahags- og atvinnulífi.
Skömmu síðar birti Kjarninn umfjöllun þar sem sagt var frá því hvernig Jón Steinsson, dósent í hagfræði við Columbia-háskólann í New York, hefði fengið að finna fyrir því að skrifa reglulega um hitamál samfélagsins í íslenska fjölmiðla, sérstaklega um fiskveiðistjórnunarkerfið, auðlindanýtingu og skattamál. Jón greindi frá því að gagnrýni hans á annars vegar kvótakerfið og hins vegar Sjálfstæðisflokkinn og Davíð Oddsson hafi kallað fram sérstaklega hörð viðbrögð. Honum hafi til að mynda verið sagt að hann myndi aldrei geta fengið vinnu á Íslandi. Grófasta dæmið hafi hins vegar verið þegar áhrifamaður í íslensku atvinnulífi sendi bréf til deildarforseta Columbia-háskólams þar sem hann gerði athugasemdir við skrif Jóns í íslenska miðla. „Ef þessir menn reyna að hafa áhrif á yfirmann hagfræðideildar í Columbia, sem þeir hafa augljóslega engin tök á, þá getur maður bara ímyndað sér hvernig það er þegar einhver í háskólum á Íslandi skrifar svona,“ sagði Jón.
Umræðuburðardýrin ósýnilegu
Fjölmiðlar sem starfa í örsamfélaginu Íslandi, og ætla sér að vera gagnrýnir og upplýsandi, finna sannarlega fyrir áhrifum valdafólks í stjórnmálum og atvinnulífi. Það hefur bein áhrif á tilverugrundvöll þeirra ef þeir þjónka ekki völdum hagsmunum. Sá þrýstingur og það áreiti kemur jafnt úr umhverfi stjórnmála og úr atvinnulífinu í formi rógburðar, skertra tekjumöguleika og árásar á trúverðugleika ef miðlarnir dansa ekki réttan dans.
Þessi hagsmunagæsla er oftar en ekki í höndum almannatengla eða ráðgjafa sem sjást ekki opinberlega, en hanna atburðarrásina. Það mætti kalla þá umræðuburðardýr. Þeirra hlutverk er að hafa þannig áhrif á umræðuna að hagsmunir fámennra hópa græði á henni, í stað almennings. Fyrir það fá þeir greitt háar fjárhæðir.
Við sjáum þetta mjög skýrt í þeirra aðför sem Ketill Sigurjónsson hefur orðið fyrir þar sem stórfyrirtæki sem rekur stóriðju hérlendis er ábyrgt. Við sjáum þetta mjög skýrt í þeirri atburðarrás sem Jón Steinsson lýsti og rakin er hér að ofan. Við sjáum þetta mjög skýrt í þeirri fordæmalausu árás sem gerð er á stoðir íslensks réttarkerfis vegna þess að það hefur dæmt menn í fangelsi fyrir efnahagsglæpi. Og við sjáum þetta á hverjum degi í íslenskum fjölmiðlum, þar sem peningar og völd styðja við þá sem þykja þóknanlegir en reynt er að svelta hina til hlýðni eða dauða.
Þjóðarhagsmunir
Almenningur verður að átta sig á að það eru þjóðarhagsmunir okkar allra að þessi öfl fái ekki að vinna. Að þeirra þröngu fjárhagslegu- eða valdahagsmunir verði teknir framfyrir hagsmuni heildarinnar. Það eru þjóðarhagsmunir að opinber íslensk orkufyrirtæki sem fá að nýta auðlindir okkar nái að hámarka virði þeirrar orku sem þau selja okkur öllum til hagsbóta. Það eru þjóðarhagsmunir að réttlátt verð sé greitt fyrir nýtingu á sjávarauðlindinni. Og það eru þjóðarhagsmunir að fjölmiðlar sinni aðhaldshlutverki sínu með því að gagnrýna og upplýsa almenning.
Það er fámenn klíka sem vill halda málum á Íslandi nákvæmlega eins og þau eru. Þar sem arðsemi auðlinda okkar rennur í fáa vasa og þar sem valdaþræðir liggja allir á hendi fárra aðila. Það eru mestu þjóðarhagsmunir íslensks almennings að leysa upp þessa stöðu og spyrna við henni. Það má ekki leyfa mönnum sem vilja eyðileggja okkur, og umræðuburðardýrum þeirra, að gera það.
