Skeiðarfossvirkjun, sagan – Sökkti dal, eyddi bæjum
Grein/Linkur: Stíflan sem sökkti heilum dal og eyddi sjö bæjum telst afturkræf
Höfundur: Kristján Már Unnarsson
Heimild: 
.
.
Stíflan sem sökkti heilum dal og eyddi sjö bæjum telst afturkræf
Kristján Sigtryggsson er stöðvarstjóri Skeiðsfossvirkjunar.- mynd SIGURJÓN ÓLASON
Heilum dal var sökkt og sjö sveitabæir fóru í eyði með Skeiðsfossvirkjun sem reist var til að rafvæða Siglufjörð. Stöðvarstjórinn, sem brátt lætur af störfum eftir yfir fjörutíu ára starf við virkjunina, segir að svona yrði örugglega ekki gert í dag.
Í fréttum Stöðvar 2 voru Fljótin í Skagafirði heimsótt en þar lét Rafveita Siglufjarðar reisa virkjunina á stríðsárunum þegar síldarbærinn var helsta auðsuppspretta þjóðarinnar. Þrjátíu metra há stíflan myndaði Stífluvatn árið 1945.
„Á þessum tíma var hún hæsta steinsteypta stífla í Evrópu og var lengi hæsta stífla á Íslandi,“ segir Kristján Sigtryggsson, stöðvarstjóri Skeiðsfossvirkjunar, um stífluna sem sökkti dalnum.
Það er sérstakt við stíflustaðinn að hann heitir frá fornu fari Stífla. Lónið sem myndaðist fyrir innan stífluna hlaut því nafn af örnefninu en ekki mannvirkinu.
„Það fór nú ekki mikið í eyði um leið og þetta skeði vegna þess að það fór ekkert hús undir vatn. Það fóru engjar og einhver tún. En sjö bæir fóru i eyði á árunum á eftir,“ segir stöðvarstjórinn.
Kristinn G. Jóhannsson, listmálari á Akureyri, málaði þessa mynd af dalnum eins og hann leit út fyrir virkjun en málverkið er í eigu Ómars Ragnarssonar.
Kristinn G. Jóhannsson, listmálari á Akureyri, málaði þessa mynd af dalnum eins og hann leit út áður. Þá voru tvö lítil vötn í dalnum.KRISTINN G. JÓHANNSSON/ÓMAR RAGNARSSON
En var einhver andstaða gegn þessu á sínum tíma?
„Ekki mikið samt. En það voru samt sumir mjög á móti þessu. Sumum þótti þetta mjög sárt,“ svarar Kristján.
Virkjunin þjónaði fyrst eingöngu Siglufirði og var afl hennar þá 1,8 megavött. Síðar einnig Ólafsfirði og Fljótum eftir að önnur aflvél bættist við árið 1954 og var virkjunin þá orðin 3,2 megavött. Önnur virkjun var byggð neðar í ánni, Skeiðsfossvirkjun 2, gangsett árið 1976, með afl upp á 1,7 megavött, og er heildarafl beggja virkjana núna 4,9 megavött.
Stöðvarhús Skeiðsfossvirkjunar. Hún hóf raforkuframleiðslu árið 1945. Virkjunin er núna í eigu Orkusölunnar, dótturfyrirtækis RARIK.SIGURJÓN ÓLASON
Kristján lætur af störfum í haust eftir 42 ára starf við virkjunina, þar af sem stöðvarstjóri í 33 ár.
-Heldurðu að svona yrði gert í dag?
„Nei, alveg örugglega ekki. Þetta er allt of lítið raunverulega til þess að gera svona.“
-Þetta er náttúrlega svakaleg aðgerð að sökkva heilum dal?
„Já, já.“
Lónið sem myndaðist ofan stíflunnar sökkti dalnum. Sjö sveitabæir fóru í eyði.SIGURJÓN ÓLASON
Þetta er hins vegar afturkræf framkvæmd. Það væri hægt að hleypa úr vatninu og jafnvel rífa stífluna.
-Er einhver umræða í dag um að leggja hana niður og endurheimta dalinn?
„Nei. Það hefur heyrst svo sem. Menn hafa sett þetta fram. En ég held að það sé ekki raunhæft.“
-En þetta væri samt hægt?
„Það er allt hægt.“
-Þannig að hún er það sem kallað er afturkræf?
„Hún er afturkræf, já, já,“ svarar stöðvarstjóri Skeiðsfossvirkjunar.
