Er framtíð í vindorku?

Heimild:  

Einar Sveinbjörsson

Júní 2014

Í grein minni um vindorku sagði ég frá vindlundi á eyjunni Hitra í Þrændalögum. Þar er komin tíu ára reynsla af 24 vindrafstöðvum á klapparholtum í um 300 metra hæð úti við Atlantshaf.

Nýtingarhlutfallið á Hitra fyrstu árin reyndist vera 29%. Það er heldur lægra, en lagt var upp með þrátt fyrir ágætan mældan meðalvind eða um 8,0 m/s í 50 metrum yfir jörðu. Á Hafinu ofan Búrfells vænta menn þess að meðalvindur í sömu hæð sé 10 m/s og meðalnýtingin geti farið yfir 40%. Vindmyllurnar á Hitra eru af eldri gerð og í stormi stöðvast þær við tiltölulega lágan vindstyrk. Suðvestanstormar eru þarna tíðir að haust- og vetrarlagi norður með vesturströnd Noregs og líklegt þykir mér að „dauður“ tími vegna storma hafi lækkað vænta orkuvinnslu á Hitra. Nýjustu gerðir vindrafstöðva nýta hvassan vind betur og aðeins mestu illviðri stöðva framleiðsluna alveg. Þrátt fyrir allt er helsti annmarki vindorkunnar sveiflur í framleiðslu, sérstaklega lengri og skemmri tímabil hægviðris þegar spaðarnir snúast löturhægt eða alls ekki.

Þrýstivindur er tiltölulega mikill á Íslandi. Hér á landi hafa mælingar í 10 metra hæð mjög víða sýnt að vindur blæs að jafnaði af ágætum styrk og ekki skiptir minna máli að hann er nokkuð stöðugur. Sviptivindar nærri fjöllum þykja þannig mikill ókostur og vélbúnaður slitnar líka hraðar og endingartíminn verður skemmri.

Hér á landi er víða lítið viðnám yfirborðs samanborið t.d. við N-Evrópu. Þetta á sérstaklega við um hálendisbrúnina og strandsvæði fjarri bröttum fjöllum. Fyrir vikið nær vindurinn sem blæs ofan höfðum okkar meiri styrk en annars væri. Það hefur aftur í för með sér að 40-60 m háar vindmyllur kunna að verða hagkvæmari, en þær sem eru 100 m og hannaðar eru til að komast upp úr iðusveipum nær jörðu þar sem viðnám er meira.

Óvinur vindorku
Helsti annmarki vindorkunnar er óstöðugur vindurinn, einkum yfir sumarmánuðina og algengi hægviðris. Dægursveifla er oft einkennandi fyrir vindafarið. Hafgola eða annar sólfarsvindur er þá gjarnan í 4 til 6 klst. um og eftir miðjan daginn, en nánast logn frá kvöldi og fram á næsta dag.

Bent hefur verið réttilega á að samspil við vatnsafl geti haft úrslitaþýðingu fyrir hagkvæmni vindorku. Á veturna þegar vindorka er mest, eru vatnsaflsvirkjanir reknar með vatni í verulegum mæli frá miðlunum. Við jöklaleysingu síðla sumars fyllast oftast (en þó ekki alltaf) miðlunarlón með leysingarvatni frá jöklum. Umframvatn rennur þá stundum á yfirfalli til sjávar. Slíkt er vitanlega sóun. Samstjórn vindorku og vatnsafls kann að vera ögrandi og spennandi verkefni til að útvega þá orku sem þarf á hverjum tíma á sem hagkvæmastan hátt.

Hvort vindorka teljist fýsilegur kostur hér á landi ræðst mest af hagkvæmni í samanburði við tiltölulega ódýrt vatnsafl og jarðvarma. En víst er að vindur er víða nægjanlega mikill og aðstæður góðar á mörgum stöðum hér á landi. Jafnvel öfundsverðar segir erlent vindorkufólk sem glímir við lakari nýtingu. Á móti kemur að raforkuverðið þar er yfirleitt hærra, þó svo að vindorka sé stundum niðurgreidd sem vistvænn valkostur samanborið við gas- eða kolaorkuver.