Hlutverk fjölskipaðs stjórnvalds = valdarán fámennrar klíku ?

Snorri Baldursson

Forkólfar orkugeirans nota nú öll trixin í bókinni, þar með talið vonda lögfræði, til að kasta rýrð á verkefnisstjórn rammaáætlunar og þær reglur sem hún starfar eftir. Um augljósa hræðslutaktík er að ræða á þeim tímapunkti þegar lokahnykkur við röðun virkjunarkosta í 3. áfanga áætlunarinnar er að hefjast. Aðferðafræðin hefur því miður virkað á ráðuneyti umhverfis- og atvinnumála, sbr. þá ámælisverðu málsmeðferð sem ráðuneytin hafa orðið ber að varðandi tillögu að breytingum á starfsreglum verkefnisstjórnarinnar.

Nú síðast blandar orkumálastjóri, Guðni A. Jóhannesson, sér í málið með afar smekklausum hætti þegar hann líkir störfum verkefnisstjórnarinnar við „valdarán fámennrar klíku“ (Fréttablaðið 27.02). Þar er hann að tala um fjölskipað stjórnvald sem er jafnsett Orkustofnun í stjórnkerfinu.

Sneitt fram hjá aðalatriði málsins
Orkumálastjóri virðist vera að svara grein minni í Fréttablaðinu frá 23. febrúar sl. en sneiðir þó framhjá helsta efnisatriði málsins sem er eftirfarandi. Þegar Alþingi er búið að ákveða að setja tiltekið svæði í verndarflokk eftir „faglega umfjöllun faghópa, aðkomu fólks og fyrirtækja að umsagnarferlinu og síðast en ekki síst Alþingis Íslendinga“ (orðrétt úr grein Guðna, nema ég vil hafa stóran staf í Alþingi), þá er það ekki léttvæg ákvörðun sem skilyrðislaust ber að endurskoða detti einhverju orkufyrirtæki það í hug, breyti forsendum örlítið og Orkustofnun leggi blessun sína yfir vitleysuna. „Engar líkur eru á að löggjafinn hafi haft slíkt í huga þegar lög um rammaáætlun voru sett“ (aftur orðréttur texti frá Guðna).

Verkefnisstjórn rammaáætlunar er þess vegna ekki að ástunda valdarán þegar hún neitar að taka þátt í þessum blekkingarleik, heldur er hún að vinna eftir bókstaf og anda rammaáætlunarlaga. Lögin gera vissulega ráð fyrir því að í undantekningartilvikum sé hægt að taka upp ákvörðun um flokkun í verndar- eða nýtingarflokk, en þau segja líka eftirfarandi: „Stjórnvöld skulu þegar Alþingi hefur samþykkt verndar- og orkunýtingaráætlun hefja undirbúning að friðlýsingu landsvæða sem ástæða þykir til að friðlýsa gagnvart orkuvinnslu samkvæmt verndarflokki áætlunarinnar“ (4. mgr. 6. gr).

Það er því alveg ljóst að flokkun landsvæðis í verndarflokk er yfirlýsing Alþingis um yfirvofandi friðlýsingu. Eitthvað meiriháttar á borð við þjóðaröryggi eða svæsna orkukreppu hlýtur að þurfa að koma til áður en rokið er í að endurmeta landsvæði sem búið er að ákveða fyrir aðeins þremur árum og eftir vandaða vinnu að eigi að fara í friðlýsingarferli án tafar. Það er því fráleitt og frekt af Orkustofnun að láta undan þrýstingi orkufyrirtækja um að senda slíka kosti aftur út á mörkina til svokallaðs endurmats.

Orkustofnun vanhæf
Hefur Orkustofnun forsendur til að meta hvort tilteknar breytingar séu nægilega afgerandi til að þær kalli á endurmat svæðis sem búið er að flokka í verndarflokk? Nei, segi ég, enda gætir stofnunin ekki verndarsjónarmiða og hefur verið gerð afturreka með tillögur sínar eins og frægt er. Fjölskipuð verkefnisstjórn hefur mun betri forsendur til að meta þetta og það er hennar hlutverk samkvæmt rammaáætlunarlögum eins og Landvernd hefur sýnt fram á í ítarlegri umsögn um tillögu að breyttum starfsreglum verkefnisstjórnar.

Framganga orkumálastjóra í rammaáætlunarferlinu áður og ívitnuð grein hans er honum síst til sóma, en lýsir aftur á móti miklum hroka í garð lögbundins hlutverks verkefnisstjórnar og heilbrigðrar stjórnsýslu.

Heimild: Vísir